biologia

Ryby w wyniku ciągle zmieniających się warunków jakie panują na Ziemi wykształciły wiele przystosowań. Należy pamiętać że ryby żyją na naszej planecie o wiele dłużej niż my – ludzie. Istnienie ryb to ponad 400 milionów lat, a człowiek pojawił się zaledwie 2 miliony lat temu. W tym czasie różne gatunki ryb przystosowały się do życia w płytkich wysychających sadzawkach, ale także w głębiach oceanów, w wodzie o minusowej temperaturze oraz w wodach tropikalnych. Zamieszkują rwące potoki i spokojne wody jezior. Aby była możliwość przetrwania poszczególnych gatunków ryb (a, pamiętajmy, że ryby są najliczniejszą grupą kręgowców) ryby muszą przystąpić do rozrodu. Wyróżniamy ryby żyworodne – do tej grupy należy niewiele gatunków np. niektóre rekiny a z naszych przedstawicieli ichtiofauny to węgorzyca (nie mylcie z węgorzem – to zupełnie inna ryba). Drugą grupą są ryby jajożyworodne – kto miał w domu akwarium ten zapewne zna rybę o wdzięcznej nazwie pawie oczko (gupik) – to właśnie przedstawiciel tej grupy. Najliczniejszą jednak grupą rozrodczą są ryby jajorodne (składające ikrę w środowisku wodnym). Jak wspomniano wcześniej w zależności od miejsc, gdzie żyją ryby wyróżniono kilka rozrodczych grup ekologicznych ze względu na miejsce i sposób składania ikry.

Są to ryby:

1. Litofilne

Ryby z tej grupy składają ikrę na twardym, piaszczysto-kamienistym podłożu, w miejscach płytkich o dobrze natlenionej i czystej wodzie. Do tej grupy należą pstrągi, a także łososie i trocie, które migrują wiele kilometrów z morza do rzek na tarło. Samice dzięki silnej części ogonowej potrafią wykopać dołek w żwirze do którego składają ikrę, w tym czasie samiec ją zapładnia.

Dzięki takiej strategii ikra jest chroniona przez warstwę żwiru, a kiedy po 3 miesiącach inkubacji następuje wylęganie się ryb młode osobniki przeciskają się między kamieniami i wychodzą na zewnątrz.

Ryby należące do tej grupy składają ikrę na podłożu piaszczystym lub żwirowym. Otoczki jaj są wyposażone w lepkie wyrostki, którymi przyklejają się do podłoża. Do tej grupy zaliczają się m.in. kiełb i śliz. To grupa ryb, które przebywają głownie w rzekach, ikra nie jest przysypywana, ale bardzo często utyka pomiędzy większymi frakcjami kamieni i żwiru.

2. Psammofilne

3. Fitofilne

Ryby fitofilne składają ikrę na roślinności podwodnej i zalanych łąkach. Jaja tych ryb mają kleistą otoczkę, dzięki czemu mogą przyklejać się do roślin. Do tej grupy należą płoć, lin, wzdręga, szczupak, karp. To najliczniejsza grupa ryb z tarła wiosennego. Tarło ma zazwyczaj masowy charakter, ryby ocierają się o siebie (stąd nazwa tarło) i rozrzucają na roślinności duże porcje ikry. Choć ryby nie opiekują się pojedynczymi ziarnami ikry, to składanie jej w dużej ilości w różnych miejscach jest także swoistą formą zabezpieczania jej przetrwania.

Ikra tej grupy ryb rozwija się pływając w toni wody. Do ryb pelagofilnych zalicza się prawie wszystkie gatunki morskie i nieliczne słodkowodne. Przedstawicielami tej grupy są np. dorsz lub stynka. W odróżnieniu od powyżej opisanych metod inkubacji ikra nie przyczepia się do „substratu” ale dzięki neutralnej pływalności unosi się w wodzie na określonej głębokości. Dzieje się tak dzięki odpowiedniemu zasoleniu wody i zawartości kropelek tłuszczu w samym jaju (ziarenku ikry).

4. Pelagofilne

5. Ostrakofilne

Jedynym przedstawicielem tej grupy ryb jest chroniony gatunek – różanka. Samice składają ziarenka ikry do małży, która przez cały okres inkubacji jest chroniona przez grubą skorupę. Przepływająca przez małże woda zapewnia rozwijającej się ikrze optymalne warunki tlenowe. Wylęgające się młode różanki wypływają z małży i podejmują pobieranie pokarmu.

Zaliczamy do tej grupy ryby ochraniające ikrę – składające ikrę do gniazd. Rodzice pilnują ikry, a niektórzy opiekują się również potomstwem. W wodach Polski grupę tą reprezentuje między innymi ciernik, który przed okresem składania ikry buduje gniazdo z fragmentów roślin i piasku. W tym przypadku robi to samiec, który dzięki specjalnej wydzielinie jest wstanie skleić elementy „domku”, do którego zwabia samicę. Samica przez niewielki otwór w domku wpływa, składa ikrę, a następnie samiec wciska się do swojej budowli i ją zapładnia. Tak dzieje się kilka razy, samice odpływają a o bezpieczeństwo dba samiec ciernika. Ciekawostką jest fakt zmiany barwy u samców przed tarłem – wybarwiają się w jaskrawo-czerwone kolory, czym wabią swoje partnerki.

6. Ryby budujące gniazda

Obecnie ze względu na postępującą dużą eksploatację oraz pogarszające się warunki środowiska (zanik tarlisk) w wielu przypadkach ryb licznie poławianych lub zanikających prowadzi się sztuczny rozród ryb.

Sztuczny rozród polega na pozyskiwaniu od dojrzałych ryb ikry, która następnie jest polewana mleczem (tak nazywamy plemniki ryb). Do takiej mieszaniny dodaje się wody po to aby uaktywnić ruch plemników, co doprowadza do zapłodnienia jaj ryb. Należy pamiętać, że nawet kilkaset tysięcy ziaren ikry jest wstanie zapłodnić kilka kropel mleczu, ponieważ zagęszczenie plemników jest bardzo duże. Taką ikrę przenosi się do aparatów inkubacyjnych w wylęgarni ryb, gdzie jest przez cały czas obmywana przez przepływającą świeżą wodę. Kiedy rozwiną się wewnątrz ikry młode rybki, dzięki wytwarzanym enzymom wyklucia nadtrawiana jest wewnętrzna strona osłonki jajowej, pęka a młode ryby rozpoczynają kolejny etap życia. Początkowo są obarczone dużym woreczkiem żółtkowym, z którego czerpią energię, ale po jakimś czasie zanika, a młode ryby zaczynają żerować.

Zarybienia wykonuje się młodymi formami zwanymi wylęgiem lub podchowanymi – starszymi rybami nazywanymi narybkiem.

Zazwyczaj zarybienia realizuje się w miejscach, gdzie dochodzi do przełowienia ryb lub tam gdzie zwyczajnie z powodów zmian w środowisku nie przystępują do naturalnego tarła.